5 dingen die je moet weten om meer uit gesprekken met kinderen te halen

JB Expertise zal zich de komende jaren richten op taal- en interactievaardigheden met kinderenJB Expertise is licentiehouder van de prachtige training taal- en interactievaardigheden “Oog voor interactie” van het NJi waarbij pm’ers in de kinderopvang gebruik kunnen maken van de subsidieregeling van BKK.

taal-en-interactie-bkk-subsidie-JB-ExpertiseVorig jaar maakten 49% van de kinderen in de leeftijd van 0 t/m 4 jaar gebruik van dagopvang in een kindcentrum en 10%  van de kinderen in deze leeftijd gingen naar een gastouder. Van kinderen in de leeftijd van 4 t/m 12 ging 17 % naar een BSO en 3 % van deze groep maakte gebruik van naschoolse opvang door een gastouder.
(Bron: CBS. Prognose kinderopvang)

Het valt op dat kinderen veel tijd doorbrengen in de zorg van pedagogisch medewerkers en gastouders in de Nederlandse kinderopvang. Kinderen hebben de hele dag door interactie met hen. Deze professionals zetten deze hele dag omgangsvaardigheden in om kinderen een veilige en steunende omgeving te bieden. Dit alles kan niet zonder taal. Taal wordt ingezet om kinderen emotioneel te ondersteunen, te begeleiden, grenzen aan te geven en ontwikkeling te stimuleren. Taal is er om complimenten te geven en instructies te geven aan kinderen.  Ook wordt taal gebruikt om het contact tussen kinderen onderling te stimuleren. Pedagogisch medewerkers en gastouders hebben een grote verantwoordelijkheid in het bieden van een taalrijke omgeving voor een kind.

Het valt op dat kinderen veel tijd doorbrengen in de zorg van pedagogisch medewerkers en gastouders in de Nederlandse kinderopvang

Je kunt een kind helpen met taalwerving door te reageren op wat het kind op dat moment bezighoudt. Waar is zijn aandacht op gericht?  Ik zal een voorbeeld geven.

Josephine zit voor een pedagogisch medewerker en ze strekt haar armen uit en zegt “Ooo”. De pm’er zegt: “Je wilt opgetild worden hè? Ik moet dit eerst wegleggen en dan kom ik zo bij je” of de pm’er geeft wel direct gehoor aan haar signaal en tilt Josephine op. Zo leren kinderen dat er op hun communicatie voorspelbaar gedrag van volwassenen volgt. Het is fijn voor kinderen om te ervaren dat hun pogingen om contact te maken effect hebben. Zo voelen kinderen zich gehoord en begrepen en krijgen ze meer vertrouwen in zichzelf en in volwassenen. De interactie die kinderen en volwassenen hebben vormt de basis voor het aanleren van taal. Want zodra een kind merkt dat er gereageerd wordt op zijn uitingen wordt het gestimuleerd om meer taal te gebruiken.

Het is fijn voor kinderen om te ervaren dat hun pogingen om contact te maken effect hebben. Zo voelen kinderen zich gehoord en begrepen en krijgen ze meer vertrouwen in zichzelf en in volwassenen

Kinderen van wie de ouders reageren op acties en taalgebruik van hun kinderen leren sneller taal aan dan de kinderen wier ouders dit niet doen. In een onderzoek van Girolametto en Weitzmann (2002) hebben ze de interacties van 26 pedagogisch medewerkers  met peuters bestudeerd bij een ongestructureerde activiteit, zoals het spelen met klei en een gestructureerde activiteit zoals een boek lezen. En weet je wat hen was opgevallen?
Uit analyses blijkt dat pedagogisch medewerkers twee keer zoveel ingingen op uitingen van kinderen tijdens ongestructureerde activiteiten en hieraan taal verbonden, dan bij de gestructureerde activiteit zoals een boek lezen.  Je kan veel praten tegen kinderen (als in het voorbeeld van een boek voorlezen), maar de hoeveelheid taal die je gebruikt, zegt nog niets over de kwaliteit van taal die je toepast. Je kunt praten TEGEN kinderen, maar het gaat des te meer om praten MET kinderen. De pedagogisch medewerker of gastouder die een goede balans hanteert tussen luisteren en praten en kinderen stimuleert om taal te gebruiken, verhoogt de taalvaardigheid van kinderen. Het gaat dus niet alleen om woorden leren, maar ook om het stimuleren van het gebruiken van taal door kinderen.

Een pedagogisch medewerker of gastouder die een goede balans hanteert tussen luisteren en praten en kinderen stimuleert om taal te gebruiken, verhoogt de taalvaardigheid van kinderen

Interactie kan stoppen na één beurtwisseling. Kwalitatief goede interactie bestaat uit een opeenvolging van beurtwisselingen. Laat ik een voorbeeld geven:

Gastouder Danielle zit op het kleed. Drie peuters om haar heen spelen met verschillende auto’s en een garage. “Kijk!”, zegt Vinn en hij laat een kleine auto zien die hij heeft gevonden.“Wat een mooie auto Vinn, die heb jij goed gevonden!”

Gastouder Jannet zit op het kleed. Drie peuters om haar heen spelen met verschillende auto’s en een garage. “Kijk!” zegt Rose en zij laat een kleine auto zien die zij heeft gevonden. “Wat een kleine auto Rose! Die is erg mooi. Welke kleur heeft deze auto?”, vraagt Jannet.“Dit is een blauwe auto”, zegt Rose. “Dat klopt, liggen hier nog meer blauwe auto’s Rose? Zullen we die samen zoeken en ze naast elkaar zetten?”. “JAAAA!!”, roept Rose. “Papa en mama hebben ook…” (…). Het gesprek zet zich voort.

In het eerste voorbeeld is de interactie afrondend. In het tweede voorbeeld hebben de vragen die Jannet stelt een onderhoudskarakter. Het zorgt ervoor dat de interactie behouden blijft en de interactie zich voortzet. Het speelgoed geeft aanknopingspunten om taal te gebruiken. Het kind wordt tegelijkertijd gestimuleerd tot rekenen en het meten van voorwerpen. Het “meten” door eigenschappen van voorwerpen te onderzoeken en op basis van een eigenschap te sorteren is onderdeel van de rekenkundige ontwikkeling van kinderen. Blauwe auto’s bij de blauwe auto’s zetten is wat Rose doet in het voorbeeld.  

Maar als je weet dat een uiting van een kind dat genegeerd wordt door een volwassen het minste het taalgebruik bevordert van een kind, dan begrijp je dat het erom gaat dat we de uitingen van kinderen beantwoorden met taal.

Ik weet als geen ander dat je in het laatste voorbeeld tijd moet hebben om het gedrag van het kind te volgen en te interpreteren. Maar als je weet dat een uiting van een kind dat genegeerd wordt door een volwassen het minste de taalontwikkeling bevordert van een kind, dan begrijp je dat het erom gaat dat we de uitingen van kinderen beantwoorden met taal. Ook als je er geen tijd voor hebt als volwassen volstaat de boodschap: “Ik heb je gehoord, maar ik moet even naar baby Felice, ik kom zo bij je terug”. Kinderen zijn afhankelijk van volwassenen voor het stimuleren van de taalontwikkeling. Als we hier zo vroeg mogelijk mee beginnen, profiteert het kind daar op latere leeftijd het meeste van. Wees dus een supporter van taal voor het kind!

Vijf dingen die je moet weten om meer uit gesprekken met kinderen te halen:

#1. Volg het gedrag van het kind en reageer op het verhaal van het kind.  Uit onderzoek blijkt dat volwassenen die reageren op acties, intenties en het gebruik van taal door kinderen, dat deze kinderen makkelijker en sneller de taal leren.
#2. Je kunt praten TEGEN de kinderen, maar het gaat des te meer om praten MET de kinderen. De pedagogisch medewerker of gastouder die een goede balans hanteert tussen luisteren en praten en de kinderen zelf stimuleert om taal te gebruiken ,verhoogt de taalvaardigheid van kinderen.
#3. Kwalitatief goede interactie bestaat uit een opeenvolging van beurtwisselingen. Stel open vragen na een opmerking van een kind. Zo zet het gesprek zich voort.
#4. Reageer op een poging van een kind, want zo voelt een kind zich begrepen. Uit onderzoek blijkt dat als je een uiting van een kind negeert dit de taalontwikkeling het minste stimuleert. Dit kan verbaal, met woorden, of non-verbaal, zonder woorden door bijvoorbeeld een knipoog te geven of een duim op te steken.  Als je geen tijd hebt, geef hier zelf woorden aan door te zeggen “Ik kan nu even niet reageren, ik kom zo bij je”, zodat het kind begrijpt waarom er geen reactie volgt.
#5. Een kind heeft wat langer de tijd nodig dan volwassenen om je vraag te horen, te begrijpen en te beantwoorden.  Hun hersens werken langzamer dan die van volwassenen. Ze kunnen nog geen twee dingen tegelijk. Laat voldoende stiltes vallen en stel één vraag tegelijk.

Dit is het eerste blog over taal- en interactievaardigheden met kinderen.
Iedere maand volgt er een blog over dit onderwerp en over andere pedagogische thema’s op mijn website 
https://jblauwhoff.nl/. Wil je automatisch op de hoogte worden gehouden wanneer er een nieuw blog verschijnt? Like dan mijn Facebookpagina! Zie https://www.facebook.com/jbexpertise .

Leuk artikel? Deel het!

Wil je op de hoogte blijven?